काठमाडौं / नेपाल प्रहरीलाई प्राय अपराध नियन्त्रण, अनुसन्धान र सुरक्षासँग मात्र जोडेर हेरिन्छ । तर प्रहरी संगठनका सदस्यहरूले आफ्नो व्यक्तिगत जीवनका महत्वपूर्ण क्षणलाई समाजप्रतिको उत्तरदायित्वसँग जोडेर मनाउने परिपाटी पनि क्रमशः बढ्दै गएको छ ।

यसको एक ज्वलन्त उदाहरण आज बुढानिलकण्ठ नगरपालिका–७ गोलफुटारस्थित रिमा सेवा समाजमा देखिएको छ । जहाँ नेपाल प्रहरीको २०७४ सालको पासिङ आउट टोलीले ९ वर्ष पूरा गरी १०औँ वर्ष प्रवेश गर्ने अवसरलाई साधारण भोज-भतेर वा रमाइलो मात्रमा सीमित नराखी वृद्धाश्रममा आश्रित वृद्धवृद्धासँग समय बिताउने, खाना खुवाउने र संस्थागत संरचना निर्माणका लागि ठुलो आर्थिक सहयोग गर्ने निर्णय गरेको थियो ।

समारोहलाई कैलाश कठायतले संयोजन गरेका थिए । २०७३ सालका ब्याजी ७९ जना सदस्यहरूको सक्रिय सहभागितामा आयोजना गरिएको उक्त कार्यक्रममा टोलीले जम्मा गरेको ९३ हजार ९ सय ८० रुपैयाँ वृद्धाश्रम भवन निर्माणका लागि हस्तान्तरण गरिएको छ । यस्तै वृद्धाश्रममा बसोबास गरिरहेका वृद्धवृद्धालाई खाना खुवाएर उनीहरूसँग आत्मीय संवाद गर्दै र भावनात्मक साथ दिदै नेपाल प्रहरीले आजको दिनलाई विषेश बनाएको छ । सामान्यतया प्रहरीले आफ्नो सेवा अवधिभर कठोरतालाई प्राथमिकता दिनुपर्ने अवस्था हुन्छ । यसदिन उनीहरूलाई समाजले फरक नजरले नियाल्यो ।

कार्यक्रममा टोलीका सदस्यहरूले संयुक्त रूपमा केक काटी आफ्नो दसौँ वर्ष प्रवेशको खुशी साटासाट गरे । यो खुशी व्यक्तिगत मात्र नभई सामूहिक सामाजिक खुशीमा परिणत भएको अनुभूति सबै सहभागीले गरे संयोजक कैलाश कठायतले उक्त क्षणलाई निकै भावुकताका साथ स्मरण गर्दै २०७३/०५/१५ गते सेवामा प्रवेश गरि सबै  ब्याचका साथीहरूलाई धन्यवाद ज्ञापन गरे ।

उनले भने “हामी सबैसँगै रहेर बिताएका यी ९ वर्षलाई केवल पेशागत जीवनको सम्झनामा मात्र सीमित नगरी, सामाजिक उत्तरदायित्वमार्फत ऐतिहासिक बनाउन चाहेका हौँ । आज हामीले गरेको सहयोग र सेवा भविष्यमा अझ ठूलो प्रेरणाको स्रोत बन्नेछ भन्ने विश्वास लिएको छु ।”

समाजका प्रतिनिधि तथा वृद्धाश्रममा आश्रित वृद्धवृद्धाले प्रहरी टोलीको कार्यप्रति गहिरो आभार व्यक्त गरे रिमा सेवा समाजकी संचालीका रिमा सापकोटा भावुक हुँदै भनिन् “मैले जीवनमा धेरै प्रहरी देखेँ अधिकांश प्रहरी व्यवसायिक कारणले मात्र नजिक आएका थिए । तर आज पहिलोपटक प्रहरीको समूहले हाम्रो पेट भरेको छ । हामीलाई मायाले भरिएको भोजन खुवाएको र हाम्रो घर निर्माणमा सहयोग गरेको देख्दा आँखा रसाएको छ । यस्तो निरन्तरता रहेसम्म हामीले आश्रममा रहेका वृद्धवृद्धा कहिल्यै भोकै सुत्नुपर्ने दिन देख्नु पर्दैन ।”

यस घटनाले नेपाल प्रहरीप्रति समाजको बुझाइमा नयाँ आयाम थपेको छ । अपराध नियन्त्रण र कानुनी कडाइ मात्र प्रहरीको जिम्मेवारी नभई सामाजिक भावनासँग जोडिन सक्ने जनताको जीवनयापनलाई नजिकबाट बुझ्न सक्ने र संवेदनशील मुद्दामा प्रत्यक्ष योगदान दिन सक्ने क्षमता पनि प्रहरीसँग छ भन्ने सन्देश यस अवसरले प्रष्ट पारेको छ ।

कार्यक्रममा सहभागी प्रहरी सदस्यहरूले भने आफूहरू पेशागत रूपमा कर्तव्य पालनामा कठोर हुन बाध्य भए पनि हृदयका दृष्टिले नेपाली जनताको पीडा, असहजता र कठिनाइप्रति सधैँ संवेदनशील हुने बताएका थिए । एक सदस्यले भने “हामी अपराध नियन्त्रण गर्न कठोर बन्नुपर्छ । तर त्यो कठोरताको आडमा हामीभित्रको मानवीयता हराएको छैन समाजको सेवामा हातेमालो गर्दा मात्र प्रहरीप्रतिको विश्वास अझ प्रगाढ बन्छ भन्ने विश्वासका साथ यो कदम उठाएका हौँ ।”

यो कदमलाई सामान्य परोपकारी गतिविधिभन्दा बढी संस्थागत रूपमा बुझ्नुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ । किनभने प्रहरी संगठनको हरेक ब्याचले आफ्नो पेशागत जीवनका महत्वपूर्ण अवसरमा यस्तै सामाजिक गतिविधिमा संलग्न हुने परम्परा विकास गर्न सके समाज र प्रहरीबीचको दूरी घट्ने मात्र होइन पारस्परिक विश्वास र सहकार्यमा पनि अभूतपूर्व वृद्धि हुनेछ । समाजशास्त्रीहरू भन्छन् सुरक्षामा मात्र सीमित कुनै पनि सुरक्षा निकायलाई नागरिकले शंकाको नजरले हेर्ने प्रवृत्ति हुन्छ । तर त्यही निकायले जब सामाजिक जीवनका संवेदनशील क्षेत्रमा प्रत्यक्ष योगदान दिन्छ त्यसले संगठनलाई नागरिकसँग घुलमिल हुने आधार दिन्छ ।

रिमा सेवा समाजमा आश्रित वृद्धवृद्धाको अनुहारमा देखिएको खुशी र भावुकता यसैको प्रमाण हो । उनीहरूलाई केवल खाना मात्र खुवाइएको थिएन बरु उनीहरूको आत्मसम्मानलाई सम्मान गरिएको थियो । भौतिक सहयोग मात्र नभई आत्मीयताको स्पर्श पाएको अनुभव उनीहरूको आँखामा प्रस्ट झल्किएको थियो । वृद्धाश्रमकी संचालीका रिमा सापकोटाले प्रहरी टोलीलाई धन्यवाद दिंदै भनिन् “हामीले प्रहरीको सहयोग पाउँछौँ भन्ने कल्पना पनि गरेका थिएनौं। आज हामीलाई मात्र होइन हाम्रो भविष्यलाई पनि सुरक्षित गर्ने गरी सहयोग गर्नुभएको छ ।”

नेपाल प्रहरीको २०७४ पास आउट टोलीले गरेको यो कार्यबाट अन्य संस्थाहरूले पनि सिक्नुपर्ने देखिन्छ । सामाजिक उत्तरदायित्व राज्यका हरेक निकाय र नागरिकका लागि समान रूपले लागू हुने कुरा हो । विशेषगरी सुरक्षामा संलग्न निकायले आफ्नो पेशागत भूमिकाबाहेक समाजप्रतिको जिम्मेवारीलाई आत्मसात गर्दा त्यसले दिर्घकालीन रूपमा सामाजिक सद्भाव र शान्ति कायम गर्न ठूलो योगदान पुर्‍याउँछ ।

यो अभियानलाई केवल एकपटकको रूपमा सीमित नराखी निरन्तरता दिनुपर्ने आवश्यकता सहभागी सबैले महसुस गरेका थिए । प्रहरी टोलीका सदस्यहरूले भविष्यमा पनि यस्तै सामाजिक कार्यक्रमलाई निरन्तरता दिने प्रतिबद्धता जाहेर गरे। उनीहरूको भनाइमा यस्तो कामले संगठनभित्रै नयाँ संस्कृतिको सुरुवात गर्नेछ । अपराध नियन्त्रण र अनुसन्धान जति महत्त्वपूर्ण छ त्यति नै महत्त्वपूर्ण सामाजिक समावेशीता र सहानुभूतिपूर्ण कार्य पनि हुन्छ भन्ने बुझाइ विस्तार हुँदै गएको छ ।

नेपाल प्रहरीको २०७३/०५/१५गतेको टोलीले गरेको यो कार्य केवल वृद्धाश्रमको सीमित दायराभित्रको सहयोग मात्र होइन सामाजिक चेतना जगाउने प्रहरी र समाजबीचको सम्बन्धलाई नयाँ आयाम दिने र सुरक्षाप्रति नागरिकको विश्वासलाई गहिरो बनाउने कदमका रूपमा स्थापित भएको छ । सामाजिक संस्थागत सहयोग गर्ने परम्परा सरकारी संरचनाभन्दा निजी तथा गैरसरकारी निकायमा बढी देखिन्छ । तर जब सुरक्षा निकाय पेशागत संस्थाले यस्ता अभियानमा सहभागिता जनाउँछन् त्यसले सम्पूर्ण समाजलाई नयाँ सन्देश दिन्छ । यही सन्देश हो प्रहरी केवल अपराध नियन्त्रणको कठोर अनुहार मात्र होइन भावनात्मक साथ र सामाजिक उत्तरदायित्वमा पनि अग्रणी बन्न सक्छ ।

यसरी बुढानिलकण्ठको रिमा सेवा समाजमा भएको उक्त कार्यक्रम केवल समारोह मात्र रहेन बरु प्रहरीको नयाँ परिचय निर्माण गर्ने एउटा महत्त्वपूर्ण अध्याय बन्न पुग्यो । यो यस्ता कार्यक्रमलाई निरन्तरता दिन सकियो भने प्रहरीप्रति नागरिकको विश्वास अझ मजबुत हुनेछ र प्रहरी स्वयंले पनि आफ्नो सेवा केवल पेशागत सीमामा नभई सामाजिक दायित्वमा समेत उतार्न सक्षम भएको देखाउन सक्नेछ ।